30-4: Chữ Trầm Chữ Thăng - Word of Despair Word of Success

Audio: https://www.youtube.com/watch?v=M7elLpk22fg

Giờ này là những ngày cuối tháng 4 mùa Xuân. Tấm hình máy bay trực thăng đậu trên nóc tòa nhà của thủ đô Sài Gòn giờ phút hấp hối với hàng người nối đuôi dưới chân trực thăng bất ngờ lần đường quay về lại trong đầu. 30 tháng 4, thủ đô miền Nam sụp đổ! Chữ “Trầm” chữ “Thăng” có lẽ là hai danh từ chính xác đánh dấu một khoảng thời gian dài sau ngày định mệnh!

Ký ức của Sài Gòn đập mạnh nhất trong bộ nhớ của tôi (tính đến ngày hôm nay) là một buổi chiều tối tháng 4 năm 74, anh em tôi xuống phố coi phim chiếu trong rạp. Phim tên gì? Tôi quên rồi. Nhưng tôi vẫn nhớ đèn đường xanh đỏ huyền ảo chớp sáng trên những trục lộ giao thông rực rỡ đường Lê Văn Duyệt. Sau Ngã Sáu (?), đường đổi sang mấy tên khác, cuối cùng dẫn thẳng tới tòa nhà Quốc Hội. Về đêm đèn đường, đèn xe hơi, đèn xe “bus,” đèn xe taxi, đèn xe máy, đèn tòa nhà Quốc Hội, ngàn vạn ngọn đèn thắp sáng rực rỡ thành phố một thời tên gọi Hòn Ngọc Viễn Đông.

Hơn một tháng sau, anh tôi tuổi nhập ngũ khoác lên quân phục Thủy Quân Lục Chiến. Sáng Chúa Nhật, chị tôi tóc đen áo dài trắng nữ sinh dẫn tôi đón xe lửa lên Thủ Đức thăm. Căn cứ Sóng Thần nắng trưa hè hôm đó chiếu sáng rực rỡ chị tôi áo trắng tinh khôi và anh tôi màu xanh áo lính. Tôi ngồi trên ghế gỗ yên lặng nhìn anh nói chuyện với chị và ăn xôi đậu phộng, mẹ tôi nấu. Giây phút chia tay, mắt chị đỏ hoe hoe! Anh tôi quyết định dậy, vẫy tay chào!

Tháng 12 năm 1974, hai chị em lại dẫn nhau lên căn cứ Sóng Thần thăm anh. Nhưng lần đó, đợi hoài vẫn không thấy. Mãi sau, hai chị em lủi thủi dẫn nhau ra ga xe lửa về lại nhà. Mấy lon Guigoz cơm, ruốc chà bông và thịt heo kho trứng vịt ngày hôm đó phải mang về, bởi giờ này anh tôi đã theo sư đoàn Thủy Quân Lục Chiến ra trấn Cổ Thành Quảng Trị. Khuya hôm đó, tôi thấy Mẹ tôi ngồi trước bàn thờ miên man với những lời kinh. Bên ngoài, Sài Gòn thủ đô của những ngày cuối năm 74 gió Bắc Cực thổi về se da thịt; Sài Gòn vẫn sáng rực rỡ đèn đường; Sài Gòn vẫn rộn ràng những dòng xe cộ ngược xuôi; Sài Gòn có mẹ tôi nằm trên giường, khóc!

Sài Gòn thủ đô lăn những vòng quay dẫn tới biến cố 30 tháng 4, trận đại hồng thủy bôi xóa chính quyền, tư duy, tên đường phố và nhiều sinh mạng. Sáng định mệnh, tôi đứng ngay bên lề đường Lê Văn Duyệt nhìn những chiếc xe tăng Bắc Việt lăn bánh trên đường lộ thủ đô. Tôi con nít ngơ ngác nhìn những người chủ nhân mới của thành phố. Sài Gòn mùa Xuân 75 trời kéo mây đen khi đài phát thanh Sài Gòn vang vang lời kêu gọi đầu hàng của vị Tổng Thống cuối cùng.

Sài Gòn, giờ thứ 25 tháo chạy trên bầu trời và hỗn loạn dưới đường phố!

Sài Gòn, xe tăng Bắc Việt húc tung cửa sắt Dinh Độc Lập!

Sài Gòn, mặc cho ngày ngày mẹ tôi đứng ngóng trước cửa, bóng của anh tôi, người lính Thủy Quân Lục Chiến trấn đóng Cổ Thành, vẫn khuất dạng nơi đường chân trời! Tôi đã từng nghĩ nhưng không dám nói với ai về suy nghĩ anh tôi có thể đã gục ngã ở một góc rừng nào đó. Nghĩ thế, nhưng tôi vẫn hy vọng!

Sài Gòn, cải tạo không bản án!

Sài Gòn, kinh tế mới!

Sài Gòn, đổi tiền!

Sài Gòn, đói xanh xao!

Sài Gòn, đêm khuya tiếng gõ cửa công an vang dội!

Sài Gòn, mất niềm tin vào mình, vào người và vào xã hội!

Rồi thuyền gỗ!

Rồi biển xanh!

Rồi hải tặc!

Rồi trại tỵ nạn!

Có những quãng đời Sài Gòn sau biến cố 75, viết thêm chi tiết hóa ra dư thừa. Chỉ nhắc lại vài chữ, tựa như tên một cuốn sách, thế cũng đã đủ thấm thía!

Đến ngày hôm nay, nghe Việt Dũng hát Lời Kinh Đêm, Khánh Ly hát Đêm Chôn Dầu Vượt Biển của Châu Đình An, xúc động xôn xao nổi dậy, bởi vẫn còn nằm nguyên vẹn trong góc hồn tôi những tháng ngày của chữ Trầm.

Mỗi lần có dịp nhìn thấy hình ảnh của trại tỵ nạn Pulau Bidong, nhìn tượng đài thuyền nhân trên đồi Tôn Giáo, nhìn cầu gỗ Jetty, tôi vẫn bồi hồi, bởi dù muốn dù không, ký ức của một thời lang thang tại đảo lại quay về. Năm 82, khi đó thuyền gỗ không số nhổ neo tại Rạch Sỏi. Sau bốn ngày lênh đênh trên sóng biển xanh đậm đặc Vịnh Thái, thuyền viễn xứ đặt chân tới bến cảng Marang. Sau cùng, thuyền tỵ nạn đặt chân tới đảo Bidong, khoác lên người mã số PB 706. Thời đó, trên nghĩa trang khu F, tôi nhận ra mộ của bạn thời tiểu học. Hắn ngủ yên trên nghĩa trang khu F. Pulau Bidong giờ này còn đó, chứng tích và cũng là hình ảnh của chữ Trầm.

Có lần tôi gặp một người sinh viên Việt Nam du học tại Úc Châu. Em đọc một số bài tôi viết về biến cố 75 và đời tỵ nạn, khi thuyền lênh đênh trên biển, những kinh nghiệm gặp gỡ ngư phủ Thái, những hung tàn trên khoang thuyền gỗ, những tàn nhẫn nhân gian không gặp trong cơn ác mộng. Em hỏi tôi,

— Những chuyện chú viết về thuyền nhân là chuyện thật hay là giả tưởng vậy?

Tôi không tin vào tai mình, cứ tưởng như có người hỏi, “Chuyện Hitler và lò hơi ngạt là chuyện thật hay giả tưởng vậy?”

Cái thời của chữ Trầm nó thấm sâu và bùi ngùi với câu hỏi của người trí thức tuổi trẻ Việt Nam ngày hôm đó. Câu hỏi vẫn đi theo tôi. Khi có dịp, tôi lại nhắc lại câu hỏi của em với người Việt và người ngoại quốc. Những hương hồn của thiếu nữ Việt Nam bỏ mình trên biển. Bạn tôi nằm ngủ yên trên nghĩa trang Khu F của đảo Bidong. Bao nhiêu thân xác Việt Nam đã chìm sâu trong lòng biển và gục ngã trên đường bộ. Xác thịt đã tan, xương trắng đã biến mất, nhưng linh hồn của họ vẫn còn đó, vẫn còn anh linh hiển hiện trong cõi muôn trùng. Và riêng tôi, vẫn còn đây, vẫn là một nhân chứng cho một thời của chữ Trầm.

Nhưng cuối cùng chữ Trầm rồi cũng chuyển mình, từ sâu hóa bướm, hóa ra chữ Thăng.

Trận hồng thuỷ trong trang sử Việt mang nhiều mảnh đời Việt Nam trôi dạt sang xứ người. Nhiều sinh mạng đã bỏ mình trên đường bộ và đường biển. Nhưng cũng nhiều sinh mạng đã đặt chân tới bờ.

Sau những ngày tháng vật vờ tại trại tỵ nạn Thái Lan, Mã Lai, Nam Dương, Hồng Kông, những người sống sót không tuyệt vọng, nhưng âm thầm và kiên nhẫn làm lại từ đầu với hai bàn tay trắng.

Rồi thương xá Việt: Little Saigon, Thung Lũng Hoa Vàng.

Rồi con cái Việt lớn lên hoặc sinh ra trên vùng đất mới, vươn vai cao lớn, sắc son giữ gìn truyền thống Việt Nam.

Rồi những thành tựu mới tinh khôi trên vùng đất mới.

Rồi niềm tin vào mình và vào người, niềm tin vững vàng.

Rồi niềm hy vọng vào một ngày mai, hy vọng tràn trề.

Cộng đồng Việt Nam hải ngoại như rồng vàng Thăng Long ngày nào vươn cao, chuyển mình thay đổi.

Thành công của cộng đồng Việt Nam hải ngoại sau biến cố 75 là một điều không thể từ chối.

Ngày 30 tháng 4 năm 75, anh tôi, lính Thủy Quân Lục Chiến bước chân lên tàu di tản tại bến cảng Vũng Tàu ngay giờ phút Sài Gòn hấp hối. Mấy năm sau, nhờ những thước vải và hộp thuốc tây anh gửi về, gia đình tôi cầm cự với cơm trộn bo bo và khoai sắn.

Năm 82, sau những hãi hùng với biển và người, thuyền tôi dừng lại tại bến cảng Mã Lai.

Năm 87, mẹ tôi, chị và em đường bộ đặt chân tới đất Thái.

Giờ này Thung Lũng Hoa Vàng trở thành quê hương thứ hai (riêng Mẹ tôi, quê hương thứ ba). Nơi đó, thế hệ thứ ba và thứ tư của gia đình tôi đang vươn cao hóa ra thiếu nữ thanh niên, vừa nói tiếng Việt giọng Bắc vừa nói tiếng Anh giọng Mỹ. Cháu tôi đọc bài tôi viết, và không bao giờ hỏi tôi chuyện đó chuyện thật hay giả tưởng, bởi chính bố mẹ các cháu là nhân chứng cho một giai đoạn của chữ Trầm.

Biến cố tháng 4 năm 1975 sẽ được ghi lại trên trang sách lịch sử Việt Nam. Hậu thế Việt Nam sẽ đánh giá và nhận xét về một giai đoạn đánh dấu bằng hai cột mốc: Hiệp Định Geneva chia đôi đất nước năm 1954 và Hiệp Định Paris dẫn tới biến cố năm 1975. Nhận xét và đánh giá ra sao, không ai biết. Nhưng mỗi lần tháng 4 quay về trên những trang lịch, người Việt hải ngoại vẫn nhắc nhở nhau những câu chuyện của một thời, thời của chữ Trầm. Riêng đối với tôi, nhắc để nhớ và trên hết tất cả hy vọng tôi học được một bài học quý giá cho riêng mình để chữ Trầm sẽ không bao giờ lập lại thêm một lần nữa.

Ngày 30 tháng 4, như một thường lệ vẫn quay về trên những trang lịch. Tờ lịch 30 tháng 4 hằng năm nhắc nhở người Việt một thời bể dâu và cũng là dấu mốc thành công của cộng đồng hải ngoại. 30 Tháng 4 của ngày hôm nay là của chữ Trầm và trên tất cả cũng là của chữ Thăng.

Nguyễn Trung Tây – 30/4

Michael Nguyen SVD

30/4: Word of Despair Word of Success

The final day of April is approaching rather fast. Returning to my mind (and perhaps the minds of many others) is the famous photo of an American helicopter parked on a top of a building in the capital city of South Vietnam with the throng of desperate people at its ladders while the city was breathing her last. If one has to recapitulate the even with a succinct phrase, April 30 can be summarized with two words: “despair” and “success.”

My most memorable image of Saigon is that of a late evening in April 1974 my older brother brought me along to downtown Saigon for a movie. I no longer remember the name or the story of that movie. I completely forgot those details. Nevertheless I vividly recall countless dancing traffic and street lights on Le Van Duyet Avenue seen from the widow of the bus. After the huge and famous roundabout Nga Sau, the avenue changed to different names and eventually faced the façade of the Parliament House, one of the landmarks of the city. That late evening has been engraved in my mind with copious dancing lights of light poles along Le Van Duyet Avenue, of buses, cars, taxicabs and motorcycles on the road and of the Parliament House. Altogether these colorful lights had magnificently brightened the city of my birthplace once called the Pearl of the Far East.

Nearly a month later, my brother, due to the draft for military service, left the family for joining the Vietnamese Marines. One Sunday morning, my sister in her áo-dài-nữ-sinh tagged me along to Song Than base-camp, Thu Duc to visit him by train. I recall the sunlight at noon on that day brightened the pure white of my sister’s dress and the dark green of my brother’s Marines’ uniform. I just sat on a wooden bench quietly watching him conversing with our sister while enjoying the peanut-sticky rice, cooked by mom… The visit finally came to the end; my sister’s eyes suddenly turned red filling with tears. My brother decided to stand up. He waved his hand toward us for a good bye.

December 1974! We returned to Thu Duc. We awaited and awaited hours for him at the visiting house. Unfortunately my sister and I eventually were asked to leave the base-camp since the visit hours had been over. Dragging along the way to the nearby train station on that Sunday noon were our tired and anxious bodies and also the still-heavy rattan bag, for Guigoz containers of the steamed rice, dried shredded pork and braised pork with boiled eggs for my brother remained intact; the newly graduated Marine had had left Thu Duc for Quang Tri Old Citadel, a fierce battle field in 1974. Mom on that very night spent hours in front of Catholic and ancestor altar for prayers. Saigon on that evening was covered by the cold air. Saigon on that evening lived its normal life with many cars moving up and down along the many roads. Saigon on that evening had my mom lie in bed with tears rolling on her face.

Saigon rolled its normal cycles to the ill-fated day, April 30, 1975. On that historical day the great flood from the Hebrew Bible had unexpectedly returned at the twenty-fifth-hour in order to sweep swiftly entire the city and to erase completely from the face of the earth the Saigon government, an ideology of freedom, names of the many roads and million human lives. Standing by Le Van Duyet Avenue on that fateful morning, I had witnessed one of the first Vietcong tanks rolling on the road to Saigon downtown and then the Presidential Palace. I curiously looked at cautious faces of the new arrivals who quietly sat on the top of Soviet tanks. Saigon on that morning was all of a sudden covered with formation of grey clouds while the last president of the Republic of South Vietnam was airing his last command, “We surrender...”

Saigon, the twenty-fifth hour filled with panic evacuations in the air and huge pandemonium on the streets!

Saigon, the first Vietcong tank hit the gates of the Presidential Palace to fall to the ground.

Saigon! My mother anxiously awaited my brother’s return from Quang Tri Old Citadel. Despite her fervent prayers, there was no news or trace of the former Marine from anyone. I thought but had no guts to verbalize my suspicion to anyone, myself included, that he might have collapsed on the way home, perhaps somewhere in a forest!?… In spite of this conceivable imagine, still I hoped!

And then came

Saigon with re-education camps!

Saigon with new economic zones!

Saigon changed monetary notes overnight!

Saigon changed her reddish to wan face!

Saigon at midnight police officers knocked at the door!

Saigon trusted nobody (including your loved ones)!

Then million fishing boats,

Vast ocean (awaited)!

Vicious Thai’s fishermen!

Suffocated refugee camps in the Southeast Asia!

Existed a plethora of these above tragedies in Saigon after her dramatic fall. One no longer needs to describe them in details or at great lengths. No! Stating only a few words for each drama, just like reading the title of a book, is sufficed. The Vietnamese citizens of the Republic of South Vietnam in particular would figure out for themselves what had tragically happened to Vietnam and their own families after the Fall of Saigon.

Nowadays whenever listening to Viet Dung’s voice singing “The Night Prayer,” or Khanh Ly’s “Nights To Burry Diesel Jerrycans for the Fishing Boat” composed by Chau Dinh An, the hearts of former boat people cannot help but are emotionally stirred up because the memory of the Fall of Saigon, the despairing period unfortunately remains fresh.

When happens to glance at the photos of Pulau Bidong refugee camp, the shrine for boat people on the Religious Hill and the Jetty bridge, I fall into a pensive mood again due to my memory of a year living as a displaced person in the camp. In 1982 my fishing boat undocked Rach Soi, Kien Giang. After being drifted along in the Gulf of Thailand for four days, the boat landed on the shore of Marang, Malaysia. 63 survivors of the boat were then transferred to Pulau Bidong and took up on them the identity of PB 706. A few days later I strolled up to F-Zone in order to notice the grave of my elementary school mate. He was buried in the cemetery. Pulau Bidong refugee camp and his tomb are still there, two concrete pieces of evidence pointing to the despairing period.

Once I met a Vietnamese student who had studied in Australia for over a year. He read a few essays that I composed about the turmoil of April 75, the boat people, the dramatic encounter with Thai’s fishermen, the vicious acts that had occurred on the boat, the brutality and the abuse by the fishermen to the young ladies on the boat. The student posed to me a question,

— The stories you wrote about the boat people, are they real or just matters of fiction?

Just like the ghost of the past, the despairing period immediately returned to me and occupied my mind due to an unexpected question from an educated young man from Vietnam. This inquiry keeps following me and popping up in my head while I am sharing with the foreigners about the Fall of Saigon and its many consequences. How can such an unimaginable question be fashioned and existed in the human mind? To some extent it is just like if a young German who had posed to the survivor of the Holocaust this question: “Is the Holocaust real or just a matter of fiction?” Still existed in the world countless surviving Vietnamese ladies who had been mercilessly assaulted by Thai’s fishermen. Spiritually speaking, thought the bodies of those who had lost their lives on the way (by boat or by foot) to freedom have been decomposed, their wandering souls still exist in the world. My classmate still sleeps peacefully in F-Zone cemetery! And last but not least, I, myself, am still alive, a living witness for the period of despair.

But, just like a caterpillar that transformed to the butterfly, the word of “despair” has been transformed to the word of “success.”

The great flood in the history of Vietnam had washed away numerous Vietnamese lives to the shores of her neighbors: Thailand, Malaysia, Indonesia, Hong Kong and the Philippines. Many lives had been unfortunately lost on the journey to freedom. Many lives had fortunately arrived on the many shores of the Southeast Asia.

After the refugee camps in Thailand, Malaysia, Indonesia, Hong Kong and the Philippines, the survivors were brought to the resettlement in new homelands: the US, Australia, Canada and Germany, to name a few. The former boat people did not however let the despairing period of the past cripple their souls, but quickly commenced to rebuild their new lives from technically empty handed with all means and by all efforts.

Then currently are Vietnamese towns: Little Saigon in southern California and Vietnam Town in northern California.

The Vietnamese children have grown up and yet proudly maintained the core identity of Vietnam.

Then new successes,

Then self-confident and trust, trust people, trust society!

Then new hope, hope in the future, abundant hope!

Just like the Thang Long golden dragon of the Ly dynasty, the Vietnamese communities abroad have raised up from the ash heap. The successes of the oversea Vietnamese communities are undisputed.

On April 30, 1975, my brother boarded a boat at Vung Tau harbor right at the moment Saigon breathed her last. A few years later, due to the packages of medicines and clothes sent home by him from the US, my family in Saigon had survived the collective impoverished lifestyle fashioned by the new owners of the city.

In 1982, my fishing boat rested in Malaysia.

In 1987, my mother, my sisters and nephews arrived in Thailand by foot (via Cambodia).

The Silicon Valley, California has become our second hometown (my mom, the third for she had fled North Vietnam for freedom after the Geneva Accords of 1954). In this vast valley, the third and also the fourth generation of my extended family have been raised up into young teen-agers who master both languages, English with American accent and Vietnamese with northern one. My nephew and nieces read my essays but never ask me if these stories are matters of fiction, for they have been explained by their parents the reasons why they are Vietnamese but born in the US – their parents, the living witnesses for a despairing period.

The tragedy of April 1975 will be recorded in the Vietnamese history. Future generations will evaluate the period marked by two major events in the Vietnamese history: The Geneva Accords divided Vietnam into two nations in 1954 and the Paris Peace Accords in 1973 which led to the Fall of Saigon. How the next generations value this period remains unknown! But whenever the very last day of April returns to the earth, the Vietnamese communities abroad remind one another of the Fall of Saigon with the hope that the period of despair will not happen again in the Vietnamese history. On the other side of the same coin, the date of April 30 has also become a significant remark of an enormous success of the overseas Vietnamese communities.

Today’s April 30 indeed marks the period of despair and above all of success.

Michael Nguyen SVD – Tagaytay, April 30, 2018